ساختمان و عملکرد قلب Top

الف- ساختمان قلب (آناتومی )

انسان می تواند در غياب بافت مغز زنده به حيات بيولوژيک خود ادامه دهد (مثلا در افراد دچار مرگ مغزی) ولی مرگ قلبی هميشه مساوی است با مرگ قطعی. پس می توان گفت قلب مهمترين عضو حياتی بدن است.

اين عضو مخروطی شکل بصورت کيسه ای عضلانی تقريبا در وسط فضای سينه( کمی متمايل به جلو و طرف چپ) ابتدا در دل اسفنج متراکم و وسيعی مملو از هوا يعنی ريه ها پنهان شده و سپس توسط يک قفس استخوانی بسيار سخت اما قابل انعطاف مورد محافظت قرار گرفته است.

ابعاد قلب در يک فرد بزرگسال حدود 6x9x12 سانتيمتر و وزن آن در آقايان حدود 300 و در خانم ها حدود 250 گرم(يعنی حدود 0.4 درصد وزن کل بدن) می باشد. قلب توسط يک ديواره عضلانی عمودی به دو نيمه راست و چپ تقسيم می شود. نيمه راست مربوط به خون سياهرگی و نيمه چپ مربوط به خون سرخرگی است. هر يک از دو نيمه راست و چپ نيز مجددا بوسيله يک تيغه عضلانی افقی نازک تر به دو حفره فرعی تقسيم می شوند.>

حفره های بالايی که کوچکتر و نازک تر هستند بنام دهليز موسوم بوده و دريافت کننده خون می باشند. حفره های پايينی که بزرگتر و ضخيم ترند بطن های قلبی هستند و خون دريافتی را به ساير اعضاء بدن پمپ می کنند.

پس قلب متشکل از چهار حفره است : دو حفره کوچک در بالا (دهليزهای راست و چپ ) و دو حفره بزرگ در پايين(بطن های راست و چپ).

قلب مانند تلمبه ای خون تازه (خون سرخرگی) را تا دور دست ترين نقاط بدن فرستاده و سپس خون استفاده شده(خون سياهرگی) را مجددا جهت پالايش در ريه ها و کليه ها به سوی خود باز می گرداند. هر نوبت فعاليت قلبی حدود 0.8 ثانيه طول می کشد و مرکب از دو مرحله انقباض(سيستول) به مدت 0.27 ثانيه و استراحت (دياستول) به مدت 0.54 ثانيه است. بنابر اين در حالت طبيعی در هر دوره فعاليت قلبی ، زمان بی حرکتی و استراحت قلب دو برابر زمان انقباض آن است. قوای محرکه يا تلمبه قلب در اصل در طرف چپ(بطن چپ) اين عضو قرار گرفته و بطن راست با پمپاژ ضعيف خود، تنها ارتباط قلب و ريه ها را جهت تبادل گازی برقرار می کند. لذا ضخامت جدار و قدرت انقباضی بطن چپ چند برابر بطن راست بوده و علائم بيماريهای قلبی نيز عمدتا مربوط به اختلالات موجود در بطن چپ هستند. در بسياری از آزمايشهای تشخيصی قلب و عروق، از جمله اسکن قلب مطالعه و بررسی بطن چپ ، هدف اصلی آزمايش را تشکيل می دهد. با هر ضربان قلب حدود 100 ميلی ليتر خون توسط بطن چپ به طرف اعضاء بدن رانده می شود.

حجم خون پمپ شده به اعضاء بدن در يک روز بالغ بر 000/10 ليتر و در يک عمر متوسط ، بيش از 250 ميليون ليتر می باشد!

خون رسانی به عضله قلب( که ميوکارد نام دارد) توسط سيستم گردش خون کرونر(اکليلی يا تاجی) تأمين می شود. اين سيستم از دو سرخرگ اصلی کرونر چپ (LMCA) و کرونر راست ( RCA ) و انشعابات آنها (LAD، LCX ، PDA ، OM ها و ...) تشکيل شده است . مقدار جريان خون سيستم سرخرگی کرونر حدود 225 ميلی ليتر در دقيقه است. البته در شرايط خاص (فعاليتها و هيجانهای روحی) همراه با بالا رفتن سرعت ضربان قلب و افزايش حجم خون خارج شده از اين عضو، جريان خون سرخرگهای کرونر نيز تا حد 6-4 برابر افزايش می يابد.

امروزه بيماری سرخرگهای کرونر قلب، شايعترين عامل مرگ و مير در جهان را تشکيل می دهد. لذا بايد کوچکترين ناراحتی قلبی را جدی گرفت و قبل از پيشرفته شدن آن ، برای تشخيص و درمان بيماری اقدام نمود. حملات قلبی در نزديک به 1.3 موارد بطور ناگهانی و برای نخستين بار، بدون وجود آگاهی قبلی شخص از بيماری زمينه ای خود اتفاق می افتند.

اگر شما مردی هستيد با سن بالاتر از 40 سال و يا يک خانم بالای 45 سال، در صورت داشتن حداقل 2 مورد از عوامل خطر(Risk Factor) نامبرده در زير، لازم است خود را از نظر بيماری سرخرگهای کرونر قلب مورد بررسی قرار دهيد:

1- سابقه خانوادگی بيماريهای قلبی (وجود بيماری قلبی در بستگان جوان تر از 55 سال)

2- سبک زندگی کم تحرک (از نظر فيزيکی)

3- ديابت قندی

4- کلسترول بالا

5- فشار خون بالا

6- مصرف دخانيات

7- بالا بودن وزن

البته بعضی عوامل ديگر نظير فشارهای روحی- عصبی نيز در بروز اين بيماريها نقش دارند. مثلا افراد بسيار پر کار ،پر مسئوليت، عجول، عصبی، کسانی که در زمانی کوتاه چندين کار را بطور يکجا و با هم انجام می دهند، افراد بسيار کمال گرا که از خود انتظاراتی به مراتب بالاتر از امکانات و توانايی های خود دارند بيشتر از سايرين در معرض خطر ابتلاء به بيماريهای قلبی قرار دارند.

آقای دکتر کنون ، استاد دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد می گويد:

( بسياری از مردم تصور می کنند که قلب دائما کار می کند ولی در حقيقت بعد از هر ضربان انقباضی، استراحت معينی برای قلب وجود دارد. وقتی که بطور متوسط در هر دقيقه 70 بار نبض می زند معنايش اين است که قلب فقط 9 ساعت از 24 ساعت را کار کرده و 15 ساعت بقيه را استراحت می کند مثل قلبتان هميشه قبل از احساس خستگی استراحت کنيد.)

علائم بالينی بيماری سرخرگهای کرونر (بيماری ايسکميک قلب) Top

ناگهان دچار درد قفسه سينه می شويد و موجی از ترس وجود شما را فرا می گيرد . به اندازه کافی درباره اين درد شنيده ايد تا آن را خطر ناک بدانيد.

اما قبل از آنکه دچار وحشت شويد يک مسأله را در نظر داشته باشيد : در فيلمهای تلويزيونی درد قفسه سينه هميشه نشانه حمله قلبی است اما در زندگی واقعی آنقدر هم خطرناک نيست. گرچه هميشه بايد خطرناکترين علت را برای آن در نظر داشت. امروزه بيشتر از 50 علت برای درد قفسه سينه شناخته شده که بسياری از آنها چيز مهمی نيستند و اصلا درمانی لازم ندارند.

درد واقعی قلب که پزشکان به آن آنژين صدری (Angina Pectoris) می گويند ويژگی های خاصی دارد. دردی است در ناحيه وسط سينه که همراه با احساس فشار و گرفتگی توصيف می شود. معمولا اين درد، دردی خنجری و لحظه ای نيست بلکه بتدريج ايجاد شده و کمتر از 20 دقيقه طول می کشد. با فعاليت تشديد و با استراحت يا با خوردن قرصهای نيتروگليسيرين تسکين می يابد.

ممکن است به گردن، فک پايين، شکم،شانه و بازوها (بخصوص بازوی چپ) تير بکشد. در آنژين صدری رسوب چربی در درون سرخرگهای کرونر قلب، مجرای آنها را تنگ کرده است. اين بيماری که به بيماری تصلب شرايين(Altherosclerosis) معروف است بطور تدريجی از دوران نوجوانی آغاز شده و در اثر کاهش جريان خون عضله قلب، آن بخش از عضله را دچار کمبود اکسيژن و در نتيجه درد می کند. آنژين صدری اصولا در هنگام فعاليت يا لحظات هيجان روی می دهد يعنی در مواقعی که کار قلب افزايش يافته و نياز آن به خون غنی از اکسيژن بيشتر شده است. ساير عوامل زمينه ساز عبارتند از: مواجه شدن با هوای سرد، پر خوری و خوردن غذاهای سنگين، مناسبات زناشويی و يبوست.

آنژين صدری در حين فعاليت، يک حالت اورژانس نيست اما يک زنگ خطر است. فرض کنيد که مجرای داخلی يکی از سرخرگها بسيار باريک شود يا لخته ای خون، آن را کاملا مسدود سازد. در اين صورت بخشی از عضله قلب می ميرد (آنفارکتوس قلبی). روی دادن چنين حالتی حمله قلبی نام دارد. درد حاصله شبيه آنژين صدری است اما طولانی تر وشديد تر و اغلب همراه با سرگيجه، حالت تهوع، تنگی نفس و تعريق. اگر اين علائم را پيدا کرديد منتظر خوب شدن آن ننشينيد. فورا به اورژانس پزشکی مراجعه نموده و از تخريب بيشتر قلب خود پيشگيری کنيد.

اسکن پرفيوژرن ميوکارد (اسکن قلب) Top

يک گروه از روش های تشخيصی دقيق و آسان بيماری سرخرگهای کرونر قلب (CAD)، آزمايشهای پزشکی هسته ای می باشند که بی ترديد مهمترين و متداول ترين نوع آنها تصويربرداری (اسکن) پرفيوژن ميوکارد است، همان آزمايشی که بخاطر آن به اين مرکز مراجعه نموده ايد.

اين آزمايش ، زير مجموعه ای استاز دانش نوپای پزشکی هسته ای (Nuclear Medicine) که يکی از رشته های تخصصی جديد پزشکی است. در اينجا با بهره گيری از يک ماده راديو اکتيو بی خطر ، خون رسانی به عضله قلب در دو حالت ورزش و استراحت بطور جداگانه مورد بررسی دقيق (اسکن) قرار می گيرد. همانگونه که قبلا ذکر گرديد علائم بيماری در سرخرگهای کرونر قلب غالبا در هنگام فعاليت بيمار ظاهر می شوند و معمولا در حالت استراحت مشکلی وجود ندارد (مانند خودروی معيوبی که بطور کلی سوخت ناکافی به موتور آن می رسد و در سرعتهای معمولی سالم به نظر می رسد ولی در سرعتها و شيبهای بالا دچار اختلال می شود). بنابراين برای بررسی دقيق تر و واقعی تر وضعيت خون رسانی به عضله قلب بهتر است قلب را در شرايط فشار بررسی کنيم تا آن منطقه که دچار افت نسبی جريان خون (ايسکمی) به علت تنگی سرخرگی است خود را بهتر نشان دهد . در اين صورت با کشف منطقه مبتلا به افت جريان خون ، بطور غير مستقيم سرخرگ مبتلا به تنگی را شناسايی کرده و با درمان بموقع تنگی ، از پيشرفت بيماری و خطرات بعدی پيشگيری خواهد شد. بنابراين اسکن قلب بايد بطور توأم با آزمون ورزش انجام شود. آزمون ورزش که حداکثر نيم ساعت بطول می انجامد يا با دوچرخه و يا با دستگاه تردميل ( Treadmill) به عمل میآيد.

نحوه آماده سازی بيمار Top

اولين مرحله از اسکن قلب همراه با آزمون ورزش انجام می شود. بدين ترتيب که ابتدا به اتاق تزريق هدايت می شويد. در آنجا يک آنژيوکت مناسب به ناحيه جلوی آرنج شما( معمولا دست چپ) نصب خواهد شد. اين آنژيوکت جهت تزريق بعدی (که در انتهای مرحله ورزش بسرعت بايد انجام شود) از قبل بايد مستقر شده باشد. سپس تعداد 10 عدد برچسب (Chest Lead ) برای اتصال سيمها ی مربوط به دستگاه نوار قلب روی پوست سينه شما ، در اطراف ناحيه قلب نصب خواهد شد. برای آنکه اتصال به خوبی برقرار شود و نوار قلب شما عاری از اختلال باشد تراشيدن قبلی موهای ناحيه سينه و بالای شکم در مورد آقايان ضروری است.

در مرحله بعد به اتاق آزمون ورزش راهنمايی خواهيد شد. در آنجا توسط پزشک متخصص قلب و عروق، پرسشهايی در مورد سابقه بيماری قلبی شما بعمل آمده و مورد معاينه قلب قرار خواهيد گرفت. نبض، فشار خون و نوار قلب شما در آغاز و سپس در مراحل بعدی آزمون بطور مکرر اندازه گيری و ثبت می شوند. پس از معاينه قلب جهت آزمون ورزش بر روی دستگاه تردميل قرار خواهيد گرفت. اين دستگاه بصورت يک صفحه لاستيکی متحرک و غلطانی است (شبيه چرخ نقاله) که بر روی آن ايستاده و جهت حفظ تعادل بايد بر روی آن راه برويد.

هر3 دقيقه شيب نوار در حد2 درصد و سرعت حرکت آن حدود 1.2 کيلومتر در ساعت افزايش خواهد يافت.

لازم به ذکر است جهت رفاه بيشتر در حين ورزش، بهتر است لباس و کفشی راحت پوشيده و قبل از انجام آزمايش، فعاليت فيزيکی شديد انجام نداده باشيد. همچنين لازم است از 3 ساعت قبل ناشتا بوده و سيگار نکشيد. (چنانچه مبتلا به ديابت هستيد 1 ساعت ناشتا بودن پس از صرف يک غذای سبک کافی است و نيازی به تغيير مقدار انسولين وجود ندارد). ديگر آنکه بعضی داروهای مداخله گر قلبی را که مانع از افزايش فعاليت قلب در حين ورزش می شوند(مانند پروپرانولول) در فاصله زمانی معين قبل از آزمون ورزش (تحت نظر پزشک معالج خود) قبلا بايد قطع کرده باشيد(اين دارو ها قبلا در برگه آمادگی اسکن برای شما معرفی شده اند). بر اساس سن، حد معينی از ورزش و حداکثر ضربان قلب که بايد به آن دست يابيد پيش از شروع ورزش برای شما مشخص شده و آزمايش تا آن زمان ادامه خواهد يافت. بهترين و قابل اعتماد ترين نتيجه مربوط به زمانی است که به حداکثر فعاليت پيش بينی شده بدون بروز تغيير غير طبيعی در وضعيت بالينی يا نوار قلب نايل شويد و اين، حدودا به 12- 10 دقيقه ورزش و کمی شکيبايی نياز دارد. معهذا در هر زمان که واقعا احساس کرديد قادر به ادامه ورزش نيستيد يا چنانچه دچار بعضی علائم بالينی نظير درد سينه، تنگی نفس مفرط، سرگيجه و سردرد شديد و يا در صورتی که به هر دليل ديگر خودتان مايل به ادامه ورزش نباشيد با درخواست شما آزمايش فورا متوقف خواهد شد. در زمان دستيابی به حداکثر ضربان قلب تعيين شده، پرتو دارو(داروی مربوط به اسکن قلب) به درون آنژيوکت دست شما تزريق شده و يک دقيقه بعد دستگاه تردميل بطور تدريجی از حرکت باز می ايستد.

تذکر دو نکته مهم Top

بايد تأکيد نمود تمامی مراحل فوق تحت شرايط کنترل شده و آماده از هر نظر، توسط پزشک متخصص قلب و عروق و با دستياری کارشناسان آموزش ديده پزشکی هسته ای ، با داروها و تجهيزات کافی به عمل می آيند. نوار قلب شما و همچنين نبض و فشار خونتان بطور پيوسته توسط دستگاه آزمون ورزش کنترل و ثبت می شوند. مطمئن باشيد به محض کشف کوچک ترين تغيير غير طبيعی در آنها، حتی پيش از بروز علائم بالينی، آزمايش با سيگنال های اعلام شده از دستگاه يا با نظر پزشک متخصص فورا متوقف خواهد شد و حداقل خطر شما را تهديد می کند. لذا نه دليلی برای اضطراب و نگرانی هست و نه نيازی به آوردن شخص همراه به اتاق آزمون ورزش وجود دارد. در صورتی که آزمون ورزش برای شما واقعا خطر ناک باشد، يا از همان ابتدا توسط پزشک معالج شما درخواست نمی شود و يا در اين مرکز آزمايش بصورت ديگری انجام می شود ( با جايگزين نمودن تزريق بعضی دارو های خاص بجای آزمون ورزش) . بطور کلی در مواقعی که بيمار به هر دليل قادر به ورزش نباشد يا انجام ورزش برای وی غير ضروری يا مضر تشخيص داده شود بجای آزمون ورزش، از تزريق بعضی از داروهای خاصاستفاده می شود. معروف ترين و رايج ترين اين داروها، دی پيريدامول (پرزانتين) نام دارد. اين دارو سرخرگهای کرونر قلب را گشاد کرده و خون رسانی به عضله قلب را چند برابر می کند. با تزريق اين دارو مشابه اثرات فيزيولوژيک ورزش در قلب ايجاد خواهد شد بدون آنکه بيمار فعاليت جسمی قابل توجهی انجام داده باشد.

 

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: