برگ:

برگ و ساقه هر دو از مريستم مشتركي به نام "مريستم انتهايي نوك ساقه" بوجود مي‌آيند. برگ طول موج‌هاي سرخ و آبي نور خورشيد را جذب مي‌كند. اصطلاح فيلوم به انواع برگهايي كه روي گياه ظاهر مي‌شوند گفته مي‌شود. تعرق و فتوسنتز نقش‌هاي اصلي برگ‌ به شمار مي‌آيند.

 

* تصویری شماتیک از برش عرضی برگ یک گیاه دو لپه

ساختار بيروني برگ:

برگ از پهنك و دمبرگ تشكيل شده است. پهنك صفحه مسطحي است و رگبرگها ادامه دمبرگ بوده و در سطح زيرين مشخص‌تر هستند. دمبرگ ميله كوتاهي است كه پهنك را در محل گره به ساقه متصل مي‌كند. قاعده برگ گاهي به صورت غلاف يا نيام گسترش مي‌يابد. ضمايمي به نام گوشوارك و زبانك هم در برخي گونه‌ها قابل رؤيت است.

ساختار دروني برگ:

* تمام بافتهاي برگ از بشره، پارانشيم پوستي و دستجات آوندي تشكيل يافته‌اند.
* برگ به جاي تقارن محوري، داراي تقارن دو طرفي است.

۱- دمبرگ:

۲- رگبرگ‌ها:

رگبرگ ادامه رشته‌هاي آوندي دمبرگ است و در ساختار آن بافت‌هاي نگهدارنده كلانشيم و يا اسكلرانشيم نيز وجود دارد. انتهاي رگبرگ‌ها به يك تراكئيد (آوند چوبي بسته) ختم مي‌گردد. در بسياري از دو لپه‌ايها غلاف آوندي به هر طرف يكي از دو بشره يا معمولاً هر دو بشره گسترش مي‌يابد.

۳- پهنك:

در برش‌ عرضي‌ پهنك‌ سه‌ نوع‌ بافت‌ اصلي‌ ديده‌ مي‌شود:

¤ بشره‌ فوقاني (زبرين) و بشره تحتاني (زيرين):
لايه‌ بشره‌ تمامي‌ سطح‌ برگ‌ را مي‌پوشاند و به‌ بشره‌ شاخه‌اي‌ كه‌ برگ‌ بر روي‌ آن‌ واقع‌ شده‌ متصل‌ مي‌شود.

برگ گیاهان تک لپه‌ای:

¤ وجود رگبرگ موازي شاخص بارز گياهان تك لپه‌ايست.
¤ در تيره غلات، برگها دراز و نواري بوده و از دو بخش پهنك و نيام (قاعده دمبرگ) تشكيل يافته است.
¤ نيام گاهي به بزرگي پهنك است و به صورت غلاف در مي‌آيد.

نمونه مورد مطالعه در بخش تك لپه‌اي، برگ ذرت (Zea mays) مي‌باشد:

* برش عرضي برگ ذرت

A = spongy mesophyll; B = upper epidermis; C = upper cuticle; D = xylem
E = vein; F = phloem; G = lower cuticle; H = guard cell and stoma

ساقه‌ داراي‌ رشد طولي‌ و رشد قطري‌ است‌. تمام‌ ساقه‌ها رشد طولي‌ دارند ولي‌ رشد قطري‌ در همه‌ آنها ديده‌ نمي‌شوند. هر دو نوع‌ رشد نتيجه‌ تقسيم‌ ياخته‌هاي‌ مريستمي‌ و توليد ياخته‌هاي‌ جديد است‌. رشد طولي‌ هميشه‌ مقدم‌ بر رشد قطري‌ است‌ و ساقه‌هايي‌ كه‌ داراي‌ هر دو نوع‌ رشدند، ابتدا رشد طولي‌ را آغاز مي‌كنند. به‌ همين‌ مناسبت‌ رشد طولي‌ را رشد نخستين‌ و رشد قطري‌ را رشد پسين‌ مي‌نامند. رشد پسين‌ از يك‌ سو استحكام‌ ساقه‌ را سبب‌ مي‌شود و از سوي‌ ديگر هر سال‌ ياخته‌هاي‌ جوان‌ و فعال‌ جديدي‌ به‌ وجود مي‌آورد كه‌ انتقال‌ مواد را در گياه‌ برعهده‌ دارند. رشد پسين‌، بين‌ بافتهاي‌ نخستين‌، كه‌ در نقاط‌ مختلف‌ سراسر ساقه‌ و ريشه‌ قرار دارند، نوعي‌ پيوستگي‌ به‌ وجود مي‌آورد و امكان‌ مي‌دهد كه‌ گياه‌ مدت‌ بيشتري‌ زندگي‌ كند.

تفاوت ساختار ساقه در تك لپه‌ايها (Monocot) و دو لپه‌ايها (Dicot):

۱. در تك لپه‌ايها تشخيص پارانشيم پوستي از استوانه مركزي دشوار است.

۲. در دو لپه‌ايها كامبيوم آوندي در خارج آبكش پسين و در داخل چوب پسين توليد مي‌نمايد (براي ديدن تصوير، اينجا را كليك كنيد)

۳. در ساقه دو لپه‌ايها و بازدانگان، پروكامبيوم و در نتيجه دستجات آوندي در يك رديف حلقه‌وار تمركز يافته‌اند. در حاليكه در تك لپه‌ايها جز در موارد معدود، در اكثر نمونه‌ها، دستجات آوندي به شكل V و در سرتاسر بافت پارانشيم پراكنده‌اند.

۴. پارانشيم مغز در تك لپه‌ايها، اكثراً تحليل يافته و توخالی است (نمونه بارز آن را در ساقه گندم (Triticum) مي‌توان مشاهده نمود).

برش عرضی (Cross section):

در تصویر زیر، ساختار ساقه در تک لپه‌ایها (سمت چپ) و دو لپه‌ايها (سمت راست) با هم مقایسه شده است. به پراکنش دستجات آوندي در اشكال (A) و (C) و طرز قرارگيري آوندهاي چوب-آبكش در اشكال (B) و (D) دقت نمائيد:
 

* ساقه دو لپه‌ايها (سمت راست) و تک لپه ایها (سمت چپ)

¤ نمونه بارز ساقه تک لپه‌اي را مي‌توان در ذرت (Zea mays) مشاهده نمود.

¤ برای مشاهده ساقه دو لپه‌ايها ساقه نعناع (Mentha piperita) در نظر گرفته شد. جهت مشاهده برش عرضي ساقه نعناع مي‌توانيد به دو گزينه ذيل مراجعه نمائيد:

برش طولی:

در برش طولي ساقه، آوندهاي چوب (Xylem) و آبكش (Phloem) بصورت تصوير شماتيك ذيل مشاهده مي‌شوند. البته لازم به توضيح است كه:

- اجزاء بافت چوبي:
عناصر تراكئيدي (Tracheary elements) [شامل آوندهاي چوبي ناقص یا "تراكئيد" (Tracheid) و آوندهاي چوبي كامل یا "وسل" (Vessel)] و فيبر (Fibre)

- اجزاء بافت آبكش:
ياخته آبكش (Sieve tube)، ياخته همراه (Companion cell) و فيبر (Fibre)

در آوندهاي چوبي؛ از نظر تكاملي، در ابتدا تزئينات حلقوي بوجود مي‌آيند و سپس به ترتيب آرايش‌هاي مارپيچي، نردباني، مشبك و منقوط. بدين سبب، آوندهاي حلقوي پيرترين و آوندهاي منقوط جوان‌ترين آوندهاي چوبي به شمار مي‌آيند.

تراكئيد، وسل و آوندهاي آبكش را در برش طولي ذيل مي‌توان به وضوح مشاهده نمود.

* مشاهده دستجات آوندي در برش طولي ساقه ذرت

ريشه تك‌لپه‌ايها:

در برش عرضي ريشه تك لپه‌ايها و ساختار نخستین دو لپه‌ایها، دو منطقه قابل تشخيص است:

۱- منطقه بيروني یا پوست (Cortex)
۲- منطقه دروني یا استوانه مرکزی (Stele)

منطقه بیرونی شامل: اپیدرم (Epidermis)، پارانشيم پوست (Cortex)، آندودرم (Endodermis)
منطقه دروني شامل: دايره محيطيه (Pericycle)، دستجات آوندي (Xylem + Phloem)، مغز و اشعه مغزی (Pith)

منطقه بيروني:

منطقه بيروني ريشه با اپيدرم و تارهاي كشنده شروع شده و سپس پارانشيم پوستي (بخش اعظم برش عرضي ريشه در تك‌لپه‌ايها) و در نهايت به آندودرم ختم مي‌شود

* برش عرضی ریشه در تک لپه‌ايها

آندودرم از اختصاصات ويژه‌ تك‌لپه‌ايها بوده كه تركيبي از سوبرين يا ليگنين ديواره دروني يا جانبي آن را مي‌پوشاند و به آن ساختار Uشكل مي‌دهد. اصطلاحاً به اين قاب يا كمربند ضخيم كه به دور ياخته‌های آندودرم قرار گرفته نوار كاسپارين (Casparian strip) مي‌گويند. ورود آب تنها از طريق ياخته‌هاي فاقد چنين ديواره ضخيمي صورت مي‌گيرد كه به آنها سلولهاي معبر يا گذرگاه (Passage) می‌گویند

* موقعيت نوار كاسپارين و سلولهاي معبر در برش عرضي ريشه زنبق

منطقه دروني:

منطقه دروني با دايره محيطيه شروع شده، سپس دستجات آوندي (شامل بافت چوب و آبكش) و در نهايت پارانشيم مغز و اشعه مغزي است. دايره محيطيه در بيشتر اوقات يك رديفي بوده كه درست در زير آندودرم واقع شده و منشأ ريشه‌هاي فرعي است

بافت چوبي خود شامل چوب اوليه (Protoxylem) و چوب ثانويه (Metaxylem) بوده كه آوند آبكش مابين آنها قرار مي‌گيرد (رنگ بنفش در اين تصوير). بافت چوبي در تك لپه‌ايها، همان طوريكه در تصوير زير مشاهده مي‌شود، رشد رو به مركز دارد. به عبارتي متاگزيلم‌ در مركز و پروتوگزيلم‌ دور از مركز (مشاهده ريشه ذرت به عنوان يك تك‌لپه). لازم به ذكر است كه تعداد دستجات آوندي در ريشه تك لپه‌ايها به مراتب بيشتر از دو لپه‌ايهاست

* به رشد رو به مركز بافت چوبي (Xylem) در تك لپه‌ايها و موقعيت بافت آبكش (Phloem) مابين آنها دقت كنيد

ريشه دو لپه:

ساختار نخستين ريشه دو لپه‌ايها مشابه تك لپه‌ايها بوده با اين تفاوت كه آرايش Polyarch از ويژگيهاي ريشه‌هاي گياهان تك لپه‌اي است. (تعداد گروههاي پروتوگزيلم ممكن است يك (Monoarch)، دو (Diarch)، سه (Triarch) يا بيشتر از آن (Polyarch) باشد)
 

* ساختار نخستين ريشه يك گياه دو لپه‌اي

ساختار پسين ريشه حاصل فعاليت دو لايه زاينده كامبيوم و فلوژن مي‌باشد. دستجات پروتوگزيلم در تصوير فوق Triarch و در این تصویر Tetrarch مي‌باشد. لايه زاينده پروكامبيوم (residual procambium) مابين بافت چوبي و آبكشي قرار گرفته است

لايه‌اي پيوسته از كامبيوم آوندي از طريق تبديل دايره محيطيه به ياخته‌هاي مريستمي و پروكامبيوم آوندي باقيمانده كه تبديل به كامبيوم آوندي شده، بوجود مي‌آيد. اين لايه ابتدا موج‌دار بوده و از قسمت بيروني آوندهاي چوبي نخستين و قسمت دروني آوندهاي آبكشي نخستين مي‌گذرد. كامبيوم آوندي از طرف داخل، آوندهاي چوبي پسين و از طرف خارج، آوندهاي آبكشي پسين را توليد مي‌كند (موقعيت دستجات آوندي را در ساختار پسين ريشه در گياهان دو لپه‌اي در اين تصوير مشاهده نمائيد)

 

* ساختار پسین ریشه در یک گیاه دو لپه

رشد آوندهاي چوبي پسين سريعتر است، لذا حلقه كامبيوم آوندي رفته رفته به صورت دايره كاملي ظاهر مي‌شود. فعاليت كامبيوم در زمستان متوقف شده و هنگار بهار مجدداً آغاز مي‌گردد. به همين دليل آوندهاي بهاره از آوندهاي پائيزتر فراخ‌تر بوده و ديوار آنها نازكتر مي‌باشد

** جهت مطالعه ساختار ريشه، خصوصاً ساختار پسين آن در دو لپه‌ايها و بازدانگان مطالعه گفتار چهارم كتاب "تشريح و مورفولوژي گياهي" فريده‌دخت سيد مظفري توصيه مي‌شود

ريشه: (Root)

ریشه اندامی از گیاه است که معمولاً در خاك قرار دارد و موجب ثابت نگاه داشتن ساقه و اجزای آن می‌گردد. عمل مهم دیگر ریشه جذب آب و مواد غذایی اولیه نظیر آب و املاح مختلف از زمین بوده و همچنین ذخیره مواد غذايي. علاوه بر این اعمال اصلی، ریشه نظیر ساقه رشد كرده و محل عبور شيره خام (از ريشه به برگ) و شيره پرورده (از برگ به ساير بخشهاي گياه) مي‌باشد

اجزاء مختلف ريشه:

در برش طولي (Longitudinal section) ريشه گياهان تك لپه (Monocot) و دو لپه (Dicot)، ساختار ذيل قابل مشاهده مي‌باشد:

۱- کلاهک: (Root Cap)
قسمت انتهايي ريشه را كلاهك مي‌نامند. یاخته‌های رأسی و خارجی کلاهک به تدریج و بطور مداوم در اثر تماس با خاک و عوامل محیطي به صورت پوسته‌های نازکی جدا شده و در عین حال بطور دائم نیز بوسیله یاخته‌های مریستمی رأس ریشه ساخته مي‌شوند (به موقعيت كلاهك در گياهان تك لپه‌ و دو لپه‌ در شكل زير توجه نمائيد)

* برش طولي ريشه در گياه تك لپه (سمت راست) و دو لپه (سمت چپ)

لازم به ذكر است كه در منطقه مريستمي و بالاتر از كلاهك ریشه، محدوده‌اي وجود دارد كه به آن منطقه آرام (quiescent region) مي‌گويند. در اين بخش تقسيم ياخته‌اي به ندرت صورت مي‌گيرد

۲- منطقه مریستمی: (Meristematic region)
سلولهای حاصل از تقسيم این منطقه ضمن تمایز، سلولهای مختلف ریشه را بوجود می‌آورند

۳- منطقه نمو یا طویل شدن: (region of elongation)
یاخته‌های حاصل از تقسیم یاخته‌های مریستم ریشه، در این ناحیه طویل می‌شوند

۴- منطقه تمايز يا تارهای کشنده: (region of differentiation)
بیشتر مواد غذایی از این منطقه جذب گیاه اولیه می‌شود. ضمناً یاخته‌های داخلی همین منطقه تغییر شکل و ساختمان داده و موجب تشکیل بافتهای مختلف در ریشه می‌گردد. لذا این منطقه را ناحیه تمایز نیز می‌نامند

* اجزاء مختلف ريشه در برش عرضي (سمت راست) و طولي (سمت چپ)

* جهت مطالعه بيشتر انواع ريشه و مورفولوژي آن، مطالب لينك شده ذيل توصيه مي‌شود:

- سايت "رشد" با عنوان مورفولوژي ريشه
- وبلاگ "مهندسي كشاورزي" با عنوان انواع ريشه
- سايت "مهندسي كشاورزي-باغباني" با عنوان سيستم‌هاي ريشه

بافتهاي ترشحي را مي­توان به انواع زير تقسيم كرد:

۱- ياخته‌هاي ترشحي (Secretory cells): مغز ساقه گل رز، گياه حشره‌خوار Drosera

۲- بشره ترشحی: گلبرگهاي گل رز، گلبرگهاي بنفشه

۳- كركهاي ترشحي: ساقه و برگ شمعداني

۴- مجاری ترشحی: دمبرگ عشقه، برگ كاج (برش عرضی، برش طولی)

* وجود مجاری ترشحی (Resin canal) در برش عرضي برگ كاج (تصوير شماتيك)

۵- كيسه‌هاي ترشحي: بر حسب نحوه تشكيل كيسه‌هاي ترشحي، معمولاً سه نوع كيسه قابل تشخيص است:

الف) كيسه‌هاي اسكيزوژن (Schizogene): یاخته‌هاي ترشحي از هم فاصله گرفته و فضاي بين ياخته‌اي وسيع تبديل به كيسه حاوي مواد ترشحي مي‌شود. مانند: كيسه‌هاي ترشحي گل راعي

ب) كيسه‌هاي ليزيژن (Lysigene): فضاي درون كيسه در اثر از بين رفتن ياخته‌هاي قديمي بافت ايجاد مي‌گردد. مانند: كيسه‌هاي ترشحي موجود در برگ لیمو

ج) كيسه‌هاي اسكيزوليزيژن (Schizolysigene): در اين نوع از انواع كيسه‌هاي ترشحي، هر دو مورد قبلي با هم مشاهده مي‌شود. به اين ترتيب كه تعدادي از ياخته‌ها از هم فاصله گرفته و برخي نيز از بين مي‌روند. اين نوع كيسه ترشحي در پوست اكثر مركبات ديده مي‌شود. (پوست پرتقال)

۶- لوله‌های ترشحی (لاتيسيفرها): به دو صورت مي‌توان لاتيسيفرها را تقسيم‌بندي نمود:

الف) بر اساس وجود يا عدم وجود شيرابه: (شيرابه‌ در گونه‌هاي مختلف رنگهاي متفاوتي دارد)

- لاتيسيفرهاي شيرابه‌دار: كاهو (سفيد)، خرزهره (بي‌رنگ)، ماميران از خانواده خشخاش (نارنجي)

- لاتيسيفرهاي بدون شيرابه: در اين صورت ممكن است لاتيسيفرها حاوي موادي مانند صمغ‌ها، تانن‌ها، قندها و آلكالوئيدها باشند

ب) بر اساس ساختار:

- لاتيسيفرهاي بند بند (Articulate):

۱- ساده: پیاز خوراکی، سير، پيچك، موز
۲- منشعب: كاهو، خشخاش

- لاتيسيفرهاي بدون بند (Nonarticulate):

۱- ساده: گزنه، شاهدانه، خرزهره
۲- منشعب: ساقه فرفيون (Euphorbia)، فیکوس

* جهت دستيابي به اطلاعات بيشتر در خصوص انواع بافتهاي ترشحي، مطالعه كتاب "تشريح و مورفولوژي گياهي" تأليف "فريده‌دخت سيد مظفري" و همچنين "مباني گياه‌شناسي عملي" تأليف "دكتر مژگان فرزامي سپهر" توصيه مي‌شود

روزنه (Stoma):

روزنه‌ها را مي‌توان به طور كلي به دو نوع آبي يا هوائي تقسم‌ نمود

۱- روزنه‌ هوايي:

در گیاه‌شناسی به منافذ موجود در اپيدرم برگ یا دیگر اندام‌های گیاهی که برای جابه‌جایی گازها کاربرد دارد، روزنه هوایی گفته می‌شود. وظيفه روزنه‌هاي‌ هوايي تبادلات گازي و تعرق است. تعرق يعني از دست دادن آب در گياه به صورت گاز (بخار آب). سلولهاي محافظ روزنه (Guard Cells) لوبيايي شكل بوده كه داراي كلروپلاست مي‌باشند. اين سلولها داراي قدرت تحرك بوده و قادرند روزنه را باز يا بسته نمايند كه با اين كار ميزان تبادلات گازي را كنترل مي‌نمايند

* تصوير سلول روزنه همراه با سلولهاي محافظ روزنه (استمات)

در شرايط محيطي مرطوب سلولهاي روزنه در اثر جذب رطوبت متورم شده (تورژسانس) و منفذ آن باز مي­شود. در شرايط محيطي خشك سلولهاي روزنه آب خود را از دست داده و پلاسموليز رخ مي‌دهد كه نهايتاً منجر به بسته شدن منفذ مي­گردد. دليل باز و بسته شدن معكوس سلولهاي روزنه عدم يكنواختي ضخامت ديواره سلولي مي­باشد. ضخامت در ديواره­‌هاي داخلي سلولهاي روزنه بيشتر از ديواره‌هاي خارجي آن مي­باشد

* ساختار باز و بسته شدن روزنه‌هاي هوايي

در زير روزنه‌هاي هوايي فضاي خالي‌ به نام اتاق زير روزنه (Substomatal chamber) وجود دارد. البته لازم به ذكر است كه در روي روزنه بر خلاف اپيدرم فوقاني و تحتاني برگ، كوتيكولي وجود ندارد

منشأ سلولهاي محافظ روزنه سلولهاي اپيدرمي برگ مي‌باشد. طرز تشكيل آن بدين صورت است كه نخست يك سلول كه مي‌توان آن را سلول مادر سلولهاي محافظ (گارد) ناميد در برگ بسيار جوان با تقسيم ميتوز، دو سلول را بوجود مي‌آورد . سپس اين دو سلول كمي طويل مي‌شوند و تيغه مياني ديواره حد فاصل اين دو در نواحي مياني ژله‌اي مي‌گردد. در مراحل بعد با رشد بعدي اين دو سلول، ديواره حد فاصل از هم جدا شده و سلولها لوبيايي شكل مي‌شوند. در اين سلولها كلروپلاست نيز پديدار مي‌شود . بدين ترتيب سلولهاي گارد بوجود مي‌آيند. در طول تشكيل سلولهاي گارد، ممكن است دو يا چند سلول اطراف آنها نيز از ساير سلولهاي اپيدرمي متمايز شده و تبديل به سلولهاي همراه شوند

روزنه‌هاي هوايي را به روشهاي مختلف طبقه‌بندي مي‌نمايند كه در ادامه به ذكر دو روش آن خواهيم پرداخت:

الف) انواع روزنه‌هاي هوايي بر اساس موقعيت قرارگيري سلولهاي محافظ روزنه (گارد) نسبت به ساير سلولهاي اپيدرمي:

۱- روزنه هوايي برجسته: استوماتها بر روي ياخته‌هاي همراه و بالاتر از ياخته‌هاي اپيدرمي مجاور خود قرار مي‌گيرند

۲- روزنه هوايي سطحي: استوماتها با ياخته‌هاي اپيدرمي مجاور خود در يك سطح قرار مي‌گيرند

۳- روزنه هوايي فرو رفته يا عمقي: استوماتها در زير ياخته‌هاي همراه و در نتيجه پائين‌تر از سطح بشره قرار مي‌گيرند

۴- روزنه هوايي مخفي يا نهفته: گاهي فرورفتگي‌هايي به نام غار يا كريپت (Crypt) در بشره بعضي از گياهان مشاهده مي‌شود كه استوماتها در داخل آن قرار مي‌گيرند. لازم به ذكر است كه در كريپت علاوه بر استوماتها، كركها نيز قابل مشاهده‌اند

ب ) انواع روزنه‌هاي هوايي بر اساس چگونگي آرايش سلولهاي همراه در اطراف سلولهاي محافظ:

بر اين اساس مي‌توان انواع تيپ‌هاي روزنه‌اي زير را در تك لپه‌ايها و دولپه‌ايها مشاهده نمود:

تك لپه‌ايها:
------------

۱- لاله‌ايها، زنبقي‌ها و ثعلبي‌ها: در اين تيپ سلولهاي اپيدرمي دراز و كشيده‌اند كه سلولهاي محافظ نيز در جهت كشيدگي اين سلولها كشيده شده‌اند. اين تيپ فاقد سلولهاي همراه مي‌باشد

۲- برگ بيدي: در تيپ برگ بيدي چهار سلول همراه دو به دو بر هم عمودند. دو تاي كوچكتر موازي با دو سلول گارد قرار داشته دو سلول همراه بزرگتر بر اين چهار سلول عمودند

۳- گندميان: سلولهاي محافظ در اين تيپ دمبلي شكل بوده و سلولهاي اپيدرمي دراز و كشيده، منتهي با ديواره‌ سلولي دندانه‌دار

دو لپه‌ايها:--------------

۱- آنموستيك (Anemocytic): سلولهاي همراه اطراف سلولهاي محافظ يك شكل و يكسان بوده به طوريكه مي­توان گفت فاقد سلول همـراه مي‌باشند (در گونه‌هاي شمعداني، گل ميمون، خشخاش، كدو و ...)

۲- پاراستيك (Paracytic): دو سلول همراه، موازي با دو سلول محافظ و در امتداد محور طولي آن قرار مي‌گيرند (در گونه‌هاي ماگنوليا، اقاقيا، پيچك و ...)

۳- دياستيك (Diacytic): سلولهاي همراه عمود بر محور طولي سلولهاي محافظ قرار دارند (در گونه‌هاي ميخك، تيره آكانتاسه و ...)

۴- آنيزوستيك (Anisocytic): سه سلول همراه اطراف سلولهاي محافظ، اندازه­‌هاي متفاوتي دارند. به طوريكه يكي از همه كوچكتر و يكي از دو تاي ديگر بزرگتر است (در گونه‌هاي شب‌بو، سيب‌زميني، كلم و ...)

۵- اكتينوستيك (Actinocytic): سلولهاي همراه در اطراف سلولهاي محافظ به حالت شعاعي قرار مي‌گيرند

۲- روزنه‌ آبي:

وظيفه اين روزنه‌ها تعريق يعني از دست دادن آب به صورت قطرات مايع مي‌باشد. اگر آب كافي در اختيار برخي گياهان وجود داشته باشد اما بدليل پايين بودن دماي محيطي و يا بالا بودن رطوبت نسبي محيط و يا هر عامل ديگر تعرق صورت نگيرد آب اضافي گياه به صورت تعريق دفع مي‌شود

روزنه‌هاي آبي در نوک یا حاشیه برگها وجود دارند و حتي در بخشهاي غوطه‌ور در آب نيز ديده مي‌شوند. اين روزنه‌ها نيز توسط دو سلول محافظ لوبيايي شكل احاطه شده اما اين سلولها غير متحركند. لذا بر خلاف روزنه‌هاي هوايي، روزنه‌هاي آبي همواره باز مي‌باشند

* موقعیت روزنه آبی در حاشیه برگ

در زير دو سلول محافظ، اتاق زير روزنه وجود دارد كه در زير آن پارانشيم ويژه‌اي به نام اپيتم (Epithem) موجود است. سلولهاي اپيتم بر خلاف سلولهاي پارانشيم برگ، فاقد كلروپلاست بوده و از آنها كوچكتر مي‌باشند. انتهاي باز آوندهاي چوبي برگ به اپيتم ختم مي‌شود. مجموعه استوماتهاي آبي، اپيتم و رگبرگ يك هیداتود (Hydathode) را تشكيل مي‌دهد

* براي اطلاعات بيشتر در خصوص انواع روزنه‌ها، مي‌توانيد به سايت دكتر زالي مراجعه نمائيد.
 

کرک‌ها (Trichomes) ضمائم اپیدرمي هستند كه در نتيجه افزايش حجم و طويل شدن سلولهاي اپيدرم يا تقسيمات سلولي آن حاصل مي‌شوند. كرك‌ها جزء بافت محافظ گياه بوده و برحسب شكل، اندازه و تعداد سلولها در گياهان مختلف متفاوتند و اشكال متنوعي خواهند داشت. در سطح برگ، ميوه، ساقه، تخمدان و پرچمها نیز يافت مي‌شوند

* شكل كرك يك رديفي (چند سلولي ساده)

كركها برحسب نوع ساختار به کرک تك سلولي (Unicellular trichome) و کرک چند سلولي (ulticellular trichome) تقسيم مي‌گردند. هركدام از اين دو نوع نيز خود يا ساده‌اند يا منشعب. به طور مثال كركهاي گلبرگ رز از نوع تك سلولي ساده بوده، در حاليكه كركهاي كيسه كشيش (Capsella bursa-pastoris)‌ از نوع تك سلولي منشعب مي‌باشد

به طور كلي بر حسب شكل، كركها را مي‌توان چنين دسته‌بندي نمود:

۱- نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: